Hawaasa hunda keessatti miira jaalalaa fi nagaa cimaa uumuun carraaqqii walitti hidhame fi yaada waloo gaafata. Gorsa fi yaadonni deggersaa 14, tokkoon tokkoon isaanii caqasa tokkoon kan dabalaman, imala jijjiirama kana irratti isin kakaasuu fi isin qajeelchuuf kunooti:
#1. Yaada namaaf yaadu fi hubannoo horadhu:
“Nageenyi humnaan eeguun hin danda’amu; wal hubachuu qofaan argamuu danda’a.” – Albart Aayinstaayin
Aadaa namaaf yaadu, kan miseensonni hawaasaa ilaalcha walii hubachuu fi dinqisiifachuu barbaadan horadhu.
#2. Walqunnamtii banaa guddisuu:
“Walqunnamtiin amanamaa dhugaa fi qulqullina irratti akkasumas tokko isa kaaniif kabajuu irratti ijaarama.” – Biniyaam E. Meeys
Marii banaa, dhaggeeffachuu dammaqinaan, fi haasawa kabajaa hawaasa keessatti jajjabeessuun nageenya cimaa uuma.
#3. Hedduminaa fi hunda hammachuu:
“Dandeettiin keenya garaagarummaadhaan tokkummaa irra ga’uu bareedinaa fi qormaata qaroomina keenyaa ta’a.” – Mahaatmaa Gaandii
Gumaacha addaa namoota dhuunfaa haala adda addaa irraa dhufan kabajuu, miseensota hawaasaa hundaaf miira ofii ta’uu guddisuu.
#4. Dhiifama fi araara horachuu:
“Warri dadhabaan gonkumaa dhiifama gochuu hin danda’an. Dhiifama gochuun amala warra jabaa ti.” – Mahaatmaa Gaandii
Dhiifama jajjabeessuu fi araara guddisuun madaa darbe fayyisuu fi hawaasa keessatti hariiroo cimaa ijaaruuf fayyada.
#5. Tola ooltummaa fi tajaajila jajjabeessuu:
“Karaan of argachuu dandeessan inni gaariin tajaajila namoota biroo keessatti hirmaachudhaani.” – Mahaatmaa Gaandii
Miseensonni hawaasaa gocha gaarummaa fi tola ooltummaa irratti akka bobba’an kakaasuu, hafuura gara laafina fi tokkummaa guddisuu.
#6. Barnootaa fi hubannoo irratti invast gochuu:
“Hojiin barnootaa nama akka ciminaan yaaduu fi qeequun akka yaadu barsiisuudha. Sammuu dabalataan amala – galmi barnoota dhugaa kanuma.” – Maartiin Luuter Kiing Juuniyeerii.
Carraa barnootaa miseensonni hawaasaa qeequun akka yaadan humneessuu, nagaa fi jaalalaaf kutannoo waliinii guddisuu.
#7. Mirga walqixxummaa fi haqa hawaasummaa ni dagaagsuu:
“Haqa dhabuun bakka kamittuu haqa bakka hundatti balaadha.” – Maartiin Luuter Kiing Juuniyeerii.
Mirga walqixxummaa leellisuu fi loogii dhabamsiisuu, haqaa fi haqummaa hawaasa keessa hundaaf mirkaneessuuf hojjechuu.
#8. Hirmaannaa cimaa jajjabeessuu:
“Gareen xiqqaan lammiilee yaada qaban, of kennan addunyaa kana jijjiiruu akka danda’an gonkumaa hin shakkinaa; dhugumatti, wanti hanga ammaatti qabu kana qofa.” – Maargaareet Miid
Miseensonni hawaasaa adeemsa murtee kennuu irratti dammaqinaan akka hirmaatan kakaasuu, hiree isaanii fi egeree hawaasaa akka bocan isaan dandeessisuu.
#9. Iddoowwan nageenya qaban marii uumuu:
“Mariin meeshaa rakkoo dhala namaa waloo furuuf bu’a qabeessa ta’edha.” – Søren Kierkegaard jedhamuun beekama
Waltajjiiwwanii fi iddoowwan nageenya qaban miseensonni hawaasaa walitti dhufanii haasawa ijaarsa qabu irratti bobba’uu fi waldhabdee furuu danda’an diriirsuu.
#10. Waljijjiirraa fi dinqisiifannaa aadaa guddisuu:
“Nagaa jechuun waldhabdeen jiraachuu dhabuu jechuu miti; garaagarummaan yeroo hunda ni jiraata. Nagaan jechuun garaagarummaa kana karaa nagaa; marii, barnoota, beekumsa; fi karaa namummaatiin furuu jechuudha.” – Daalaayi Laamaa XIV
Sagantaa jijjiirraa aadaa fi taateewwan dinqisiifannaa duudhaa adda addaa guddisan, hubannoo gadi fageessuu fi nagaa guddisan jajjabeessuu.
#11. Dargaggoota gahee hoggansa irratti hirmaachisuun:
“Dargaggoonni kaka’umsa isaaniitiin bilisa ta’an, maanguddoota isaanii kallattii hin beekamnetti geggeessuu danda’u.” – Maargaareet Miid
Dargaggoonni dhuunfaa gahee hoggansa akka fudhatan humneessuu, humna, fedhii fi ilaalcha haaraa isaanii fayyadamuun jijjiirama gaarii hawaasa keessatti oofuu.
#12. Walta’iinsaa fi tumsa ijaaruu:
“Kophaa keenya, waan xiqqoo hojjechuu dandeenya; waliin taanee, waan baay’ee hojjechuu dandeenya.” – Heelen Keelar
Dhiibbaa jalqabbii nagaa ijaaruu guddisuuf dhaabbilee biroo, qaamolee mootummaa fi qooda fudhattoota hawaasaa waliin tumsa uumuu fi tumsuu.
#13. Sammuu fi of ilaaluu shaakali:
“Nageenyi kolfaan jalqaba.” – Mazaar Tereezaa
Namoonni dhuunfaa shaakala sammuu fi of ilaaluun nagaa keessoo akka horatan jajjabeessuu. Waldanda’uu keessoo argachuudhaan hawaasaaf jaalalaa fi nagaa calaqqisiisuu danda’u.
#14. Fakkeenyaan geggeessuu:
“Jijjiirama addunyaa kana irratti arguu barbaaddu ta’i.” – Mahaatmaa Gaandii
Gocha keetiin namoota biroo kakaasi. Jireenya kee guyyaa guyyaa keessatti gatiiwwan jaalalaa fi nagaa of keessaa qabi, namoota biroo gaarummaa, kabajaa fi gara laafinadhaan ilaali.
Jechoota ce’umsaa fi hiika qaban fayyadamuun gorsaa fi yaadota kana walitti hidhuun, kutaa walitti hidhame fi odeeffannoo qabu uumuun ni danda’ama:
Walumaagalatti, hawaasa hunda keessatti jaalalaa fi nagaa cimaa ijaaruun, gara laafina, qunnamtii banaa, hunda hammachuu, dhiifama, tola ooltummaa, barnoota, mirga walqixxummaa, hirmaannaa cimaa, marii, dinqisiifannaa aadaa, dargaggoota humneessuu, tumsa, sammuu, fi fakkeenyaan geggeessuu gaafata. Qajeeltoowwan kana hammachuudhaan jireenya keenya guyyaa guyyaa keessatti hawaasa waldanda’aa fi jaalala qabu hundaaf akka uumamu gumaachuu dandeenya.
